Nawigacja

Rzezawa

Herb Gminy Rzezawa

Znaczny rozkwit osadniczy gminy Rzezawa nastąpił w pierwszych wiekach naszej ery, na terenie starorzecza Raby, od Ostrowa do Okulic i dalej.

Najstarszą wsią gminy są Okulice (dawniej zwane Vcolice, przypuszczalnie od imienia założyciela "Vcol"). Pierwotnie były one wsią monarszą. W drugiej połowie XI wieku wieś dostała się w posiadanie Benedyktynów tynieckich z nadania króla Bolesława Śmiałego i królowej Judyty. Wieś ta była również wzmiankowana w latach 1125, 1229, 1275, 1288 jako własność opactwa tynieckiego. Dokumenty nadmieniają o mieszkających tu rzemieślnikach, zajmujących się obróbką żelaza. W roku 1392 (1367) Okulice zostały przeniesiona na prawo niemieckie. 12 VI 1392 część gruntów została odsprzedana Janowi Niedźwiedziowi. Całkowicie Benedyktyni pozbyli się Okulic w roku 1537, sprzedając je Zbigniewowi Rupniewskiemu. W połowie XVII w. część Okulic należała jako królewszczyzna do starostwa niepołomickiego.

Już J. Długosz wymienia Okulice ze swoją kaplicą pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, należały one wtedy do parafii Cerekiew. Kaplica uległa zniszczeniu z początkiem XVI wieku. Około 1588 roku wybudowano drugi kościół, do którego jeszcze przed rokiem 1598 obraz N. Maryi Panny podarował Wojciech Krupski. Kościół ten spalił się w 1780 r., obraz Maryi ocalał. Trzeci kościół zaczęto wznosić po roku 1809, skutkiem powodzi 24 VII 1813 roku - ten nowy kościół uległ zniszczeniu. W 1888 roku biskup I. Lobos erygował parafię w Okulicach. Staraniem ks. J. Augustyna w latach 1949-1959 wybudowano nowy, czwarty kościół w stylu neobarokowym. Został on konsekrowany przez biskupa K. Pękalę 17 V 1959 roku. W głównym ołtarzu znajduje się obraz NMP, słynący cudami od XVI w., koronowany uroczyście 8 IX 1962 przez Prymasa Polski, kard. Stefana Wyszyńskiego. Wśród wielu biskupów był również obecny Karol Wojtyła, obecny papież Jan Paweł II. W XIII wieku został sporządzony dokument rzekomo z 1238 roku mówiący o założeniu nowej wsi o nazwie Nowa Brzeźnica (obecnie Łazy), ten sam dokument wymienia Krzeczów. Bardziej wiarygodny jest dokument z 1286 potwierdzający istnienie Łazów i Krzeczowa.

Nazwa "Łazy" może znaczyć teren pod uprawę, uzyskany przez wypalaniem zarośli, lub "przejście" wśród gęstej puszczy. Wreszcie łazować w znaczeniu "wyrywać chwasty" - taką pracę byli winni czynić mieszkańcy Łazów, na folwarku w Krzeczowie. Łazy początkowo były własnością klasztorną Benedyktynek w Staniątkach. Na początku XVIII w. wieś Łazy była zastawiona u rodziny Witowskich. Król Kazimierz Wielki postanowił skolonizować leśny teren wokół Krzeczowa. (Nazwa Krzeczów - może pochodzić od słowa "krzeczeć" (o żabie), lecz to też - "Krzeczoł" - ptak, które być może w Krzeczowie były szkolone do łowów na rozległych łąkach). Początkiem kolonizacyjnej akcji miało być założenie obok już istniejącego Krzeczowa i Ostrowa, trzech nowych wsi: Rzezawy, Jodłówki i Borku. Miały być one założone według nowego prawa zwanego "prawem niemieckim". Wszystkie te wsie powstały też mniej więcej równocześnie, ale z odnośnych przywilejów zachował się tylko jeden, mianowicie przywilej lokacyjny wsi Borku wydany 10 lutego 1350.

O znaczeniu wsi Borek mówią fragmenty aktu lokacyjnego. Król Kazimierz Wielki polecał Maciejowi założyć na 30 łanach nad rzeczką Wydrzyną w głębi puszczy wieś Borek. Sołtysowi przyznaje król trzy łany ziemi w obrębie wsi, z prawem rozszerzenia tej darowizny drogą karczunku sąsiednich lasów. Sołtys założy we wsi karczmę, zbuduje młyn i założy dwa stawy rybne, urządzi wreszcie w Borku ławę szewską, piekarską i rzeźnicką. Sołtys i kmiecie zwolnieni będą przez lat 20 od wszelkich powinności i opłat na rzecz króla. Po upływie tych wolnych lat sołtys obowiązany będzie służyć królowi z oddziałem swoich łuczników. Tym samym przywilejem polecił król sołtysowi zbudować we wsi Borek kościół. Z jakiejś przyczyny król zmienił decyzje, 26 maj 1350 polecił on wybudować kościół we wsi Zyrawie (Rzezawa). W początkowym okresie, na utrzymanie tego kościoła, król przeznaczył dziesięcinę z Krzeczowia, Ostrowa i część dziesięciny z Wrzępi. Używana początkowo nazwa Zyrawa, może pochodzić od pastwiska - żer.

Obecny murowany kościół w Rzezawie z roku 1850 jest już piątym budynkiem sakralnym. Wsie: Borek, Jodłówka, Krzeczów, Ostrów Królewski, Rzezawa i od 1439r. Dąbrówka (pierwsza wzmianka o Dąbrówce pochodzi z roku 1414), stanowiły klucz wsi starostwa Krzeczowskiego, będących ciągle w zastawie. Zmieniali się starostowie, zmieniała się i wielkość starostwa. Obok wcześniej wymienionych miejscowości, czasem na krótko do starostwa były przynależne wsie: Przyborów, Rudy, Rysie, Łęki, Bieńkowice, Krzyżanowice, część Lednicy, Buczków, Dębina. Bratucice były początkowo własnością szlachecką Wilczków h. Poraj, po roku 1408 sprzedali je Leliwitom Melsztyńskim, razem z Dębowym Działem. Między rokiem 1527, a rokiem 1564, Bratucice stopniowo przeszły na własność królewską w ekonomi niepołomickiej. Buczków był własnością królewską w starostwie krzeczowskim. Według rejestrów poborowych z roku 1629, 1653, 1680 był przynależny do parafii Rzezawa. W parafii Cerekiew w księgach chrztów Buczków jest wymieniany po roku 1731.

Życie na wsi to praca na roli, zmaganie się z przyrodą: susze, deszcze, grad, powodzie. Jeszcze większe straty wsie ponosiły w czasie wojen, wojska polskie traktowały królewszczyzny jako swoją własność dopuszczając się grabieży. Wojska obce dopełniały zniszczenia, jak to miało miejsce w końcu marca 1657, gdy przez starostwo krzeczowskie przeszły wojska Jerzego Rakoczego, zmierzające na Kraków. Został spalony kościół i zabudowania kościelne. Skutkiem "Potopu" było 60,3 % odłogów, 192 opuszczonych gospodarstw, z 237 gospodarstw kmiecych pozostało 38. Zajęcie starostwa krzeczowskiego przez Austrię nastąpiło 23 sierpnia 1775 roku. Było ono wtedy w posesji Ignacego Dydyńskiego, do dóbr krzeczowskich należały: Krzeczów, Rzezawa, Jodłówka, Borek, Ostrów, Buczków, Dębina, Dąbrówka, Przyborów, Łęki, Rysie i Rudy. Dobra te sprzedano w pięciu sekcjach. Pierwszą sekcję wsie: Krzeczów, Rzezawę i Jodłówkę z wójtostwem podczas licytacji 30 lipca 1840 roku cena wywoławcza 100 201 złr nabył Henryk Bondi za 110 500 złr. Drugą sekcję wsie: Borek z wójtostwem, Buczków, Dębinę i Dąbrówkę podczas licytacji 27 sierpnia 1835 roku cena wywoławcza 28 293 złr, nabył Edward Homolatsch za 28 650 złr. W dniu 3 września 1837 roku w Dąbrówce Konfederacja Powszechna Narodu Polskiego KPNP była uczestnikiem dożynek, zwanych wtedy wyszynkami. Sprzysiężeni prowadzili tam ożywione rozmowy z chłopami i tańczyli z chłopkami, by pokazać, że nie istnieją różnice stanowe. Były śpiewane pieśni patriotyczne, a chłopi byli buntowani. W dniu 15 września 1837 roku w Dąbrówce odbyło się zebranie programowe KPNP.

Na początku XX wieku, teren obecnej gminy - to miejsce starć partii politycznych między sobą, oraz z kościołem. Niemal w każdej miejscowości odbywały się zebrania w których uczestniczyli m. in.: ks. Stojałowski, Ruebenbauer, Bardel. dr Klimek, P. Klimek, Malisz z Krakowa, Reguła z Bochni, Maślanka, W. Trąba, Marasse Brodacki, Kiernik, Fietka, poseł Walicki. Wśród uczestników i mówców; poseł na sejm (1919 r., w 1928 senator) M. Rudnika, rodem z Buczkowa, był on również wójtem w Buczkowie, prezesem kółka rolniczego, radnym Rady Powiatowej w Bochni. Już na początku II wojny światowej zawiązywano organizacje walczące z okupantem. Bochnia, Rzezawa, Krzeczów, Jodłówka, Borek, Jasień, Dąbrówka, Buczków, Okulice, Bogucice.

Źródło: oficjalna strona internetowa Gminy Rzezawa